جمعيت فداييان اسلام از گروه هاي سياسي و مذهبي مخالف حکومت پهلوي بود. اين جمعيت را طلبه اي جوان به نام سيّد مجتبي ميرلوحي معروف به نواب صفوي در اوايل سال 1324 عمدتاً به منظور مبارزه با عقايد و تبليغات ضد اسلامي سيّد احمد کسروي تأسيس کرد. آنان نخستين تشکّلي بودند که به تبليغ و ترويج حکومت اسلامي پرداختند و براي تحقّق اهداف خود به اعدام کسروي و برخي سران حکومت پهلوي همانند عبدالحسين هژير و سپهبد حاجعلي رزم آرا متوسّل شدند. در نهايت، نواب صفوي و چند تن از يارانش پس از ترور ناموفق حسين علاء نخست‌وزير وقت حکومت پهلوي، در سال 1334 دستگير و پس از تحمل شکنجه، تيرباران شدند. براساس مستندات تاريخي برجاي مانده، شش تن از روحانيون استان البرز با جمعيت فداييان اسلام پيوند فکري، سياسي و مذهبي داشتند. بقاياي اين جمعيت هم اکنون زير نظر محمدمهدي عبدخدايي (متولد 1315) فعاليت هاي مذهبي و فرهنگي دارند. از پاييز 1397 شيخ مفيد کيايي نژاد نماينده سابق ساوجبلاغ، نظرآباد و طالقان در مجلس شوراي اسلامي نيز عضو شوراي مرکزي فداييان اسلام شده است.
1. آيت الله شيخ محمدحسن عبادي طالقاني (درگذشت 1328) مجتهد مبارز و از مخالفان جدّي تفکرات ضد شيعي کسروي بود؛ بر همين مبنا او را آشکارا تکفير کرد. به نظر مي رسد قتل کسروي هم نتيجه مستقيم ارتباط جمعيت فداييان اسلام با آيت الله عبادي طالقاني است. وقتي نواب صفوي از هدايت و اصلاح کسروي نااميد شد، مصمم گرديد که فتواي برخي از علما همانند آيت الله حاج آقا حسين طباطبايي قمي را اجرا کند. نخست شمشيري از چهارراه گلوبندک تهران خريد اما آن را براي مقصود خويش کارآمد نديد. پس از آن به شيخ محمدحسن عبادي طالقاني متوسل شد. او چهارصد تومان يا به قولي ششصد تومان در اختيار نواب نهاد. با اين پول سلاحي از نوع نوقان از آبادان تهيه شد و او به همراه محمد خورشيدي در 8 ارديبهشت 1324 به کسروي حمله کرد. پس از شليک دو گلوله، اسلحه از تيراندازي بازماند و نواب به نزاع تن به تن با کسروي پرداخت. اطرافيان کسروي گريخته بودند اما مأموران انتظامي سر رسيدند و نواب را دستگير کرده و کسروي را به بيمارستان رساندند. کسروي از مرگ نجات يافت و نواب مدتي زنداني شد. چند ماه پس از ترور ناکام کسروي، آيت الله عبادي طالقاني به همراه گروهي از روحانيون، در دادسراي تهران به اتهام اهانت به مقدسات اسلامي عليه کسروي شکايت کردند. وقتي کسروي را در 20 اسفند 1324 براي اداي توضيحات به دادسرا احضار کردند، به وسيله چهار تن از اعضاي جمعيت فداييان اسلام کشته شد. تأثير شيخ محمدحسن عبادي طالقاني در ترور کسروي، براي نخستين بار پس از پيروزي انقلاب اسلامي در رومه اطلاعات فاش گرديده است. البته در گزارش 14 اسفند 1330 شهرباني حکومت پهلوي، به ارتباط آيت الله عبادي طالقاني و نواب صفوي اشاره شده است.
2. آيت الله حاج شيخ يحيي عبادي طالقاني (درگذشت 1359) در دوره پهلوي با نواب صفوي ارتباط گرمي داشت به طوري که در آن سال ها واسطه گفت و گوي نواب با پدرش آيت الله شيخ محمدحسن عبادي طالقاني و آيت الله طالقاني درباره مواجهه با شبهات ضد شيعي کسروي مي شود. در يکي از گزارش هاي برجاي مانده از سازمان اطلاعات و امنيت حکومت پهلوي (ساواک)، از برگزاري مجلس جشني در بهمن 1327ش در مسجد طالقاني هاي تهران ياد شده که در آن آيت الله شيخ يحيي عبادي طالقاني و شماري از اعضاي فداييان اسلام حضور داشته اند.
3. آيت الله سيد محمود علايي طالقاني (درگذشت 1358) مشهور به آيت الله طالقاني از مجتهدان مبارز دوره پهلوي و عضو برجسته شوراي انقلاب اسلامي ايران است. دستگيري و بازداشت به دليل مخفي کردن نواب صفوي و ديگر اعضاي جمعيت فداييان اسلام در منزلش در شهر تهران، بخشي از حمايت هاي آيت الله طالقاني از فداييان اسلام است. آيت الله طالقاني همچنين نواب صفوي را چند بار که تحت تعقيب حکومت پهلوي بود، در منطقه طالقان پناه داد. يک بار پس از ترور کسروي که نواب صفوي در سال هاي 25- 1324 مخفي شد و آيت الله طالقاني او را در روستاي وَرکش طالقان پنهان کرد. بار ديگر پس از ترور نافرجام محمّدرضا شاه پهلوي در سال 1327 يا ترور سپهبد رزم آرا در سال 1329 بود. نواب صفوي به هنگام ست در طالقان، از طريق روستاي وِليان از توابع شهرستان ساوجبلاغ با شاگردان و اعضاي جمعيّت فداييان اسلام ديدارهاي مخفيانه اي داشت.
4. آيت الله شيخ محمد رفيعي طالقاني (درگذشت 1362) امام جمعه اسبق منطقه طالقان و از مبارزان سياسي در دوره حکومت پهلوي است. او با شاگردان جريان ضد شيعي کسروي در حضور مردم، بحث و گفت و گو مي کرد. مقاله اي از او با عنوان «اسلام سلفي (پيش خريد نمودن علي اکبر حکمي زاده دين اسلام را از احمد کسروي)» در شماره 8 مجله آيين اسلام در ارديبهشت 1323 منتشر شده است.
5. آيت الله شيخ حسين لنکراني (درگذشت 1368) فعّال سياسي و اجتماعي دوره پهلوي و مشهور به «مرد دين و سياست» است که بخشي از عمر حدود صد ساله خود را در شهر کرج و منطقه ساوجبلاغ گذراند. او ارتباط گرمي با آيت الله سيّد ابوالقاسم کاشاني و نواب صفوي داشت.
6. شيخ مصطفي رهنمايي مشهور به رهنما (درگذشت 1392) روحاني مخالف حکومت پهلوي و از پيشگامان حمايت از فلسطين به شمار مي رود. به جهت اينکه همسرش اهل روستاي واريان از توابع شهرستان کرج بود، پيش و پس از پيروزي انقلاب اسلامي، فعاليّت هايي در اين شهر داشت. سيد عبدالحسين واحدي نفر دوم جمعيت فداييان اسلام، دايي او است و از اين جهت، شيخ مصطفي رهنما با جمعيت فداييان اسلام مرتبط بود.
منابع: رسول جعفريان، جريان ها و سازمان هاي مذهبي - سياسي ايران، ص 193، 208؛ مجله حافظ، ش 100، ص 30؛ احمد اثني عشران، خط انحراف: جريان شناسي کسروي، ص 70، 74، 152؛ روح الله بهرامي، فداييان اسلام: اسنادي از مبارزات جمعيت فداييان اسلام، ص 105؛ حميد کرمي پور، جامعه تعليمات اسلامي، ص 151؛ محمد اسفندياري، پيک آفتاب، ص 11، 38، 325؛ اسماعيل يعقوبي، آشنايي با مشاهير طالقان، ص 255؛ اسناد انقلاب اسلامي، ج 3، ص 148؛ حسين عسکري، بيداري دشت کهن، ص 218؛ خاطرات شيخ مصطفي رهنما، ص 84، 98.
- نشر نخست اين مقاله در: حسين عسکري، «مدافعان البرزي فداييان اسلام»، ماهنامه قاف البرز، شماره 4، آبان 1398، صفحه 6.
دانلود مقاله فوق در ماهنامه قاف البرز
درباره این سایت